TANZANIA MIKONO SALAMA: Wananchi watahadharishwa Habari feki na uchochezi Kuelekea Oktoba 29

Na Mwandisdhi Wetu

ZIKIWA zimebaki siku 16 kuelekea Uchaguzi Mkuu wa Oktoba 29, 2025, Tanzania inakabiliwa na tishio kubwa la kidijitali: Mfumuko wa taarifa za uzushi ('fake news') na matumizi mabaya ya habari za kweli, zikipindishwa kwa lengo la kuleta mihemko na jaziba ili kuvuruga amani.

Serikali ikiwa imetangaza kuwa taifa liko salama kikamilifu kutokana na kuimarisha mipaka na utatuzi wa migogoro ya ndani, limewataka wananchi kuondoa hofu.

Hata hivyo, vyombo vya habari na wananchi kwa ujumla wametahadharishwa taarifa zinazosambazwa mtandaoni na kuwataka kuywa makini nazo.

Katika enzi ya kidijitali ambapo habari zinasambazwa kwa kasi ya ajabu kupitia mitandao ya kijamii, kumekuwa na ongezeko kubwa la taarifa zisizothibitishwa, zenye uzushi, au zilizoghusishwa na akili bandia (AI).

Habari hizi, zinazojulikana kama “fake news”, zimekuwa tishio kwa watu binafsi, jamii, na hata Taifa zima. Ni muhimu kila mtu kutambua wajibu wake wa kuthibitisha kabla ya kusambaza, ili kulinda mazingira salama, yenye ukweli na uaminifu mtandaoni.

Madhara ya Uzushi:

• Hofu na Mkanganyiko: Habari zisizothibitishwa zinaweza kusababisha mkanganyiko, hofu, au taharuki miongoni mwa wananchi.

• Maamuzi Yasiyofaa: Wakati mwingine habari za uongo huathiri maamuzi ya watu kuhusu masuala muhimu kama afya, siasa, na uchumi, na hivyo kupelekea maamuzi yasiyofaa yenye madhara ya muda mrefu, hasa katika kupiga kura.

• Kuharibu Heshima: Mbaya zaidi, taarifa za uzushi zinaweza kuharibu sifa za watu au taasisi, ambapo mtu anaweza kupoteza heshima au biashara kutokana na uongo ulioenezwa kabla ukweli haujajulikana.

Onyo Kali kwa Waandishi

Kwa upande wa vyombo vya habari, Serikali kupitia Mamlaka ya Mawasiliano Tanzania (TCRA) imetoa wito mzito kwa waandishi wa habari kuweka mbele amani, hasa wakati wa uchaguzi.

Jukumu la vyombo vya habari si tu kuripoti, bali pia kulinda amani, na kwa kufanya hivyo, waandishi wamepewa maelekezo ya moja kwa moja:

• Kutopendelea na Uangalifu: Waandishi wameaswa kuepuka kusambaza taarifa za uongo, kuchochea migogoro, au kutoa majukwaa kwa wanaochochea vurugu. Miongozo inasisitiza kutowapa muda hewani (airtime) wanaotoa hotuba za uchochezi.

• Kujifunza Kutoka Historia: Waandishi wamekumbushwa matukio ya kihistoria kama yale ya Kenya mwaka 2007 ambapo zaidi ya watu 1,000 walipoteza uhai kutokana na machafuko ya uchaguzi, na Nigeria mwaka 2011 ambapo watu zaidi ya 800 walikufa. Matukio haya yalitokana kwa sehemu na uvumi (uvumi ndio huanzisha vurugu) na matangazo ya moja kwa moja yaliyojaa mihemko.

• Kupinga Habari Potofu: Jukumu la vyombo vya habari ni kuhakikisha uwazi na kuzingatia taarifa zitakazoendeleza amani na mshikamano wa jamii, na kupinga habari potofu na uvumi.

Jukumu la Mwananchi: Fikiri Kabla ya Kusambaza

Kama ilivyoelekezwa na viongozi wa dini na Serikali, ni wajibu wa kila Mtanzania kuwa mchambuzi makini wa habari.

Ili kukabiliana na changamoto hii, kila mtu ana wajibu wa kuhakikisha kwamba anashiriki tu habari kutoka vyanzo vya kuaminika. Kabla ya kusambaza chapisho lolote, ni muhimu kujiuliza maswali haya matatu makuu:

1. Je, habari hii imetoka chanzo gani?

2. Je, kuna ushahidi wa kuithibitisha?

3. Je, chanzo hicho kinaaminika?

Vyanzo rasmi kama taasisi za Serikali, Tume Huru ya Taifa ya Uchaguzi (NEC), vyombo vya habari vilivyosajiliwa, au wataalamu wa sekta husika, vina uwezekano mkubwa zaidi wa kutoa habari sahihi kuliko machapisho ya watu binafsi yasiyo na uthibitisho. Fikiri kwa kina na siyo kwa mihemko, kwani mara nyingi vichwa vya habari vya kusisimua huundwa ili kuvutia hisia, siyo kuwasilisha ukweli.

Serikali Yatoa Uhakika: Tanzania Ipo Salama

Katika kuondoa hofu iliyopandikizwa na habari za uzushi, Serikali imetoa uhakika wa usalama wa taifa lote:

• Usalama wa Mipaka: Serikali imechukua hatua za kimkakati za kuhakikisha mipaka ya kitaifa inatambulika wazi, na hivyo kuondoa migogoro mipakani ya kugombea eneo na majirani, huku JWTZ ikiwa imara. Wananchi wamethibitisha kwamba "Mipaka imeimarishwa safi sana".

• Utulivu wa Ardhi: Serikali imerekebisha Sera ya Taifa ya Ardhi (Toleo la 2023) na kuendelea na zoezi la ulipaji fidia ili kuondoa migogoro ya ardhi kati ya wananchi na taasisi za Serikali, hatua inayoleta utulivu na amani ya ndani.

Kutokana na hatua hizi zote, ujumbe wa jumla ni kwamba Tanzania ni salama, na kila kitu kipo sawa. Hivyo, wananchi wanapaswa kuondoa hofu, kujitokeza kushiriki kwenye Uchaguzi Mkuu wa tarehe 29 Oktoba, 2025, na muhimu zaidi, kuzingatia ukweli tu.

Kusambaza uzushi ni hatari, kunaleta machafuko, kugawa jamii, na kuharibu heshima. Fikiri kabla ya kusambaza; ukweli una nguvu, uzushi una madhara.